آغاز بیست‌وچهارمین کنفرانس هیدرولیک ایران و همایش ملی قنوات در دانشگاه بیرجند
به گزارش روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی دانشگاه بیرجند، در آیین افتتاحیه، بیست‌وچهارمین کنفرانس هیدرولیک ایران و همایش ملی قنوات، دکتر محمدحسن سیاری زهان، معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه بیرجند، ضمن خیرمقدم به مهمانان، از حمایت و حضور مسئولان کشوری و استانی قدردانی کرد.
وی با اشاره به اهمیت موضوع آب در کشور، بر ضرورت استفاده از ظرفیت علمی دانشگاه‌ها برای مدیریت منابع آبی تأکید کرد و افزود: امیدواریم این کنفرانس با ارائه دستاوردهای علمی و تبادل تجربیات، دستاوردهای ارزشمندی در حوزه مدیریت منابع آب زیرزمینی به همراه داشته باشد.
دکتر سیاری در پایان ضمن قدردانی از زحمات دکتر اکبرپور، دبیر کنفرانس، و دکتر خزیمه نژاد، دبیر علمی رویداد، ابراز امیدواری کرد که خروجی این همایش در بهبود مدیریت منابع آبی موثر باشد.
سرزمین قنوات تاریخی
در این رویداد علمی، دکتر ابوالفضل اکبرپور، دبیر بیست‌وچهارمین کنفرانس هیدرولیک ایران و همایش ملی قنوات، گفت: برگزاری این کنفرانس در سرزمینی که خود میزبان قنوات تاریخی متعددی است، فرصتی ارزشمند برای پیوند میان دانش بومی و علم نوین به‌شمار می‌رود.
وی با اشاره به نقش قنات‌ها در تاریخ مهندسی آب ایران افزود: «امیدواریم نتایج این همایش بتواند راهگشای احیای قنوات و توسعه پایدار منابع آب کشور باشد.»
دکتر اکبرپور با بیان اینکه ۹۶ مقاله علمی در این کنفرانس پذیرفته شده است، عنوان کرد: از این تعداد، ۲۸ مقاله به‌صورت شفاهی و سایر مقالات به شکل پوستر ارائه می‌شوند. وی محور اصلی این همایش را «هیدرولیک جریان پایدار آب زیرزمینی با تأکید بر قنات» دانست و افزود: هیدرولیک سازه‌های آبی باستانی، مهندسی رودخانه و هیدرولیک رسوب، هیدرودینامیک و هیدرولیک محاسباتی، هیدرولیک سیلاب در محیط‌های شهری، هیدرولیک جریان در محیط‌های متخلخل از جمله محورهای فرعی کنفرانس است.
دانش سنتی در خدمت علم نوین
دبیر کنفرانس، قنات را نماد سازگاری انسان با طبیعت دانست و تأکید کرد: بازنگری در تجربه قنات‌ها می‌تواند الگویی مؤثر برای عبور از بحران آب امروز باشد.
وی افزود: «اصول مهندسی قنات مانند جریان پایدار و تغذیه مستمر، همان مفاهیمی است که امروز در علم هیدرولیک مدرن نیز به‌عنوان اصول بنیادین شناخته می‌شود.»
دکتر اکبرپور در ادامه اظهار داشت: «با بهره‌گیری از فناوری‌هایی چون مدل‌سازی عددی جریان‌های زیرزمینی و سامانه‌های پایش هوشمند، می‌توان از افت سطح آب‌های زیرزمینی و نابودی تدریجی قنوات جلوگیری کرد.»
وی قنات را نه‌تنها سازه‌ای فنی بلکه نمادی از مدیریت مشارکتی و عدالت آبی دانست که توجه به آن در برنامه‌ریزی‌های ملی می‌تواند به پایداری منابع آب کمک کند.
سید محمدرضا هاشمی، استاندار خراسان جنوبی، از برنامه احیای ۳۵۰ رشته قنات طی دو سال آینده در استان خبر داد و گفت: «اعتبار احیای قنوات امسال به ۱۵۰ میلیارد تومان افزایش یافته و روند بازسازی با همکاری نهادهای مختلف تسریع شده است.»
وی با اشاره به اقدامات عملیاتی صورت‌گرفته برای احیای قنات‌ها، تصریح کرد: در سال گذشته، ۱۵۷ قنات در استان احیا شد و امسال نیز قراردادهایی برای احیای ۲۰۰ رشته قنات دیگر منعقد شده است.
استاندار خراسان جنوبی بر اهمیت ارتباط میان دانشگاه و کشاورزان تاکید کرد و افزود: همایش‌ها و مقالات علمی باید به عملیاتی‌سازی در عرصه‌های کشاورزی و منابع آبی منجر شوند و تفکرات علمی و تجربیات کشاورزان باید با هم تلفیق شوند تا راهکارهای عملی برای مشکلات آبی استان بدست آید
وی با اشاره به نقش حیاتی قنات‌ها در زندگی مردم استان افزود: «در مناطقی که قنات احیا می‌شود، نه‌تنها کشاورزی بلکه حیات روستاها نیز بازمی‌گردد. هر جا آب جاری شود، زندگی نیز زنده می‌شود.»
استاندار خراسان جنوبی همچنین تأکید کرد: بسیج سازندگی استان با همکاری سایر نهادها، بزرگ‌ترین استخر ذخیره آب را از محل قنات‌ها احداث کرده است که یکی از نمونه‌های موفق همکاری جهادی در زمینه مدیریت منابع آبی است.
استاندار خراسان جنوبی گفت: بیش از ۹۵ درصد منابع آبی استان از سفره‌های زیرزمینی تأمین می‌شود و احیای قنات‌ها برای تداوم حیات کشاورزی و سکونت در مناطق مرزی ضروری است.
وی همچنین از اجرای پروژه انتقال آب از دریای عمان و طبس به‌عنوان طرح‌های راهبردی در تأمین آب شرق کشور یاد کرد و خواستار تلفیق علم دانشگاهی و تجربه کشاورزان محلی در مدیریت منابع آب شد.
وی با بیان اینکه تجارت با کشورهای همسایه، پروژه انتقال آب و راه آهن راه نجات اقتصاد شرق است، عنوان کرد: تاکنون ۱۶۵ کیلومتر لوله‌گذاری برای انتقال آب از دریای عمان انجام شده و پروژه با جدیت در حال انجام است.
نگاهی تازه به مدیریت منابع آب
سردار محمد زهرایی، رئیس سازمان بسیج سازندگی کشور نیز در سخنان خود، قنات را «نماد پیوند علم، ایمان و مهندسی ایرانی» خواند و گفت: «قنات جلوه‌ای از هوش مهندسی دانش بومی و ایمان ایرانیان است که امروز نیز می‌تواند الهام‌بخش مدیریت منابع آب باشد.»
رئیس سازمان بسیج سازندگی کشور با تأکید براینکه قنات‌ها تنها سازه‌هایی فنی نیستند بلکه نماد پیوند علم، ایمان و مهندسی ایرانی هستند، گفت: امروز اساتید گرانقدر، دانشجویان و مجاهدان خاموشی که در دل زمین و در عرصه‌های سازندگی کشور تلاش می‌کنند، سرمایه‌های واقعی ایران هستند.
وی تأکید کرد: «نمی‌توان در شرایط کم‌آبی زندگی کرد اما نظام تصمیم‌گیری و توسعه کشور با پیش‌فرض پرآبی پیش برود. باید نگاه مدیریتی به منابع آب بازنگری شود.»
وی تأکید کرد: نیازمند تغییر نگاه علمی، دقیق و مبتنی بر واقعیت‌های اقلیمی در سیاست‌های کلان آبی کشور هستیم، هر اقدام عمرانی و توسعه‌ای باید بر پایه درک صحیح از وضعیت منابع آب انجام شود.
وی افزود: برای نمونه، قنات دوطبقه اردستان در استان اصفهان، قنات قصبه گناباد با بیش از دو هزار سال قدمت و مادرچاه با عمق بیش از ۲۲۰ متر، یا قنات زارچ در یزد با طول ۷۰ کیلومتر، نشان می‌دهند که ایرانیان قرن‌ها پیش به سطحی از مهندسی رسیده بودند که حتی امروز نیز با فناوری‌های نوین به سختی قابل دستیابی است.
سردار زهرایی بیان کرد: در مهندسی امروز، زمانی که برای شیب‌بندی مسیرها در راه‌سازی یا سازه‌های عمرانی از تجهیزات دقیق استفاده می‌کنیم، باید در نظر بگیریم که مقنیان گذشته در دل زمین، با شیب یک در هزار و بدون هیچ ابزار دیجیتالی، مسیرهایی چندین کیلومتری را طراحی می‌کردند تا آب به صورت ثقلی جریان یابد، این کار تنها تجربه نبود، بلکه علم، الهام و دقتی مثال‌زدنی در آن نهفته بود.
سردار زهرایی با اشاره به مهارت و دقت مهندسان و مقنیان ایرانی در طراحی قنوات، این سازه‌ها را «شاهکارهایی از دانش و تجربه بشری» دانست و افزود: «در دوران بدون ابزار دقیق، مقنیان ایرانی مسیرهایی چندین کیلومتری را با شیب یک در هزار حفر می‌کردند؛ این تنها تجربه نبود، علم و ایمان بود.»
وی اعلام کرد: بسیج سازندگی آماده حمایت از پژوهش‌های دانشگاهی و پایان‌نامه‌های تخصصی در حوزه قنات و منابع آب است و از استادان و دانشجویان خواست تا پروژه‌های خود را با نیازهای واقعی مناطق کم‌آب پیوند دهند.
تقویت پیوند دانشگاه و صنعت برای مدیریت علمی آب
در ادامه آیین افتتاحیه، دکتر مسعود حکمی عضو هیأت‌مدیره انجمن هیدرولیک ایران، با تأکید بر ضرورت ارتباط میان دانشگاه و صنعت گفت: «برای عبور از بحران آب، باید پژوهش‌های دانشگاهی به مرحله اجرا و تصمیم‌سازی برسد.»
وی با اشاره به سابقه بیش از ۳۱ ساله انجمن هیدرولیک ایران افزود: این انجمن با همکاری وزارت نیرو و نهادهای تخصصی، در بسیاری از پروژه‌های ملی آب کشور نقش مشورتی و کارشناسی داشته است.
حکمی تصریح کرد: «در علوم مهندسی، به‌ویژه در حوزه آب، تصمیم‌گیری بدون نظر کارشناسان خطاست؛ همان‌گونه که درمان بدون پزشک ممکن نیست.»
وی از برنامه‌های علمی و آموزشی انجمن از جمله برگزاری المپیاد مهندسی آب، انتخاب پایان‌نامه‌های برتر و انتشار مجلات تخصصی خبر داد و ابراز امیدواری کرد نتایج این کنفرانس بتواند مسیر هم‌افزایی علمی، صنعتی و مدیریتی کشور را تقویت کند.
همچنین، دکتر محمد رضا کاویانپور، نایب‌رئیس هیئت‌مدیره انجمن هیدرولیک ایران با تأکید بر تشدید اثرات تغییرات اقلیمی در منطقه و ایران، نسبت به پیامدهای گسترده آن بر منابع آب، سکونتگاه‌های انسانی و ساختارهای اقتصادی اجتماعی کشور هشدار داد.
دکتر کاویانپور با اشاره به وقوع طوفان‌های گرمایی کم‌سابقه در منطقه، گفت: مسئله گرمایش و تغییر اقلیم فقط موضوعی محلی نیست؛ کل منطقه خاورمیانه به عنوان بخشی از کمربند خشک جهان با شرایط بحرانی روبه‌روست. داده‌های اقلیمی نشان می‌دهد دمای کشور در دوره‌های یک‌ساله، پنج‌ساله و ده‌ساله رو به افزایش است و روند کاهش بارش‌ها ادامه دارد.
وی افزود: در بسیاری از استان‌های کشور، روزهای با دمای بالای ۴۰ درجه افزایش یافته و افزایش دمای شبانه نشان می‌دهد کشور حتی در ساعات استراحت حرارتی نیز فرصت بازیابی ندارد. برخی شهرهای ایران در سال‌های اخیر رکوردهای تاریخی گرما را ثبت کرده‌اند.
دکتر کاویانپور همچنین وضعیت منابع آب و یخچال‌های طبیعی کشور را نگران‌کننده دانست و اظهار کرد: کاهش محسوس آورد رودخانه‌ها و افت سطح یخچال‌های طبیعی در ارتفاعات کشور از جمله علم‌کوه، زنگ خطر جدی برای آینده منابع آب است. برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی نیز موجب کاهش حدود ۶ متر در سال سطح آبخوان‌ها در برخی نقاط کشور شده است. ایشان با اشاره به پیامدهای اقتصادی و اجتماعی این روند گفت: کاهش دسترسی به آب می‌تواند سکونتگاه‌های انسانی را تهدید کند و مهاجرت اقلیمی را افزایش دهد.
لزوم عبور از مدیریت کوتاه‌مدت
نایب‌رئیس انجمن هیدرولیک ایران با هشدار نسبت به آینده‌پژوهی‌های اقلیمی درباره ایران گفت: برخی مدل‌های بین‌المللی آینده دشواری را پیش‌بینی می‌کنند. اگر تولید کربن جهانی کاهش نیابد، ممکن است بخش‌هایی از کشور غیرقابل سکونت شود و ناچار به جابه‌جایی جمعیت باشیم. این موضوع باید جدی گرفته شود. او با تأکید بر لزوم عبور از مدیریت کوتاه‌مدت اظهار کرد: حل چالش‌های پیش‌رو نیازمند مدیریت راهبردی، برنامه‌ریزی بلندمدت و استفاده از ظرفیت علمی کشور است. مسئولان باید از دانشگاه‌ها، انجمن‌های علمی و فناوری‌های نو برای مدیریت منابع و مشارکت جوامع بهره ببرند. تمدن بزرگ آبی ایران مسئولیت بزرگی بر دوش ما قرار داده و انتظار می‌رود تصمیمات در شأن این میراث باشد.
در ادامه همایش، دکتر کامران داوری، عضو هیأت‌علمی دانشگاه فردوسی مشهد، در سخنرانی خود با موضوع «آب، حکمرانی و داده‌ها» بر لزوم اصلاح ساختار سیاست‌گذاری آب در کشور تأکید کرد و گفت: ما هنوز میان دکترین، قوانین بالادستی، سیاست‌ها و پروژه‌ها تفاوت قائل نمی‌شویم و همین باعث شده در عمل نتایج مطلوب حاصل نشود.
وی با اشاره به ابلاغ سیاست‌های کلان آب در سال ۱۳۷۹ افزود: ۲۵ سال از ابلاغ سیاست‌های کلان گذشته، اما هنوز نظام مدیریت آب کشور شکل نگرفته است. قانون، سیاست و اجرا باید ارتباط و تسری قابل سنجشی داشته باشند و مدیران در برابر تحقق آن پاسخگو باشند.
دکتر داوری یکی از مشکلات اصلی کشور در حوزه آب را غلبه نگاه پروژه‌محور دانست و افزود: ذهن ما فقط روی پروژه‌هاست. کمتر کسی درباره سیاست درست حرف می‌زند. وقتی سیاست غلط است، متخصص هرچقدر هم تلاش کند مسیر اشتباه را طی می‌کند.
وی با اشاره به تجربه تشکیل شوراهای استانی و ملی آب افزود: تا زمانی که چرخه سیاست‌گذاری، اجرا و ارزیابی به رسمیت شناخته نشود، مشکلات تکرار می‌شود. دکتر داوری با تأکید بر نقش اخلاق، خرد و مسئولیت‌پذیری در مدیریت منابع آب خاطرنشان کرد: منابع عمومی مثل آب اگر مالکیت و مراقبت نداشته باشند، غارت می‌شوند. باید برای نسل‌های آینده پاسخگو باشیم. عضو هیأت‌علمی دانشگاه فردوسی مشهد تأکید کرد: برای حل بحران آب، باید از سطح پروژه به سطح سیاست و دکترین بازگردیم، نظام داده و پایش واقعی ایجاد کنیم و مدیران را نسبت به نتایج عملکرد پاسخگو سازیم.
انعقاد تفاهم نامه همکاری فی‌مابین، تقدیر از نمایندگان مقنیان و رونمایی از بازی فکری
انعقاد تفاهم نامه همکاری فی‌مابین، تقدیر از نمایندگان مقنیان و رونمایی از بازی فکری با عنوان قنات از دیگر برنامه‌های اجرا شده در مراسم افتتاحیه این رویداد علمی بود.
بیست‌وچهارمین کنفرانس هیدرولیک ایران و همایش ملی قنوات، محلی برای تلاقی علم و تجربه، سنت و نوآوری، و فرصتی برای ترسیم چشم‌اندازی تازه در مدیریت منابع آبی کشور است؛ رویدادی که دانشگاه بیرجند با میزبانی آن، بار دیگر نقش مؤثر خود را در پیوند علم و توسعه ملی به نمایش گذاشته است.
نظر شما :